Uztailaren 14tik 23ra arte, Santurtzik “2023ko Karmengo Jaiak” ospatuko ditu. Tradizioz, gastronomiaz eta debozioz betetako ospakizuna. Gehiago kontatuko dizugu jardueren agendaz, kontzertuez, sardina-janaz eta Karmengo itsas prozesioaz, zeina Euskadiko antzinakoena baita.
Betidanik, Santurtzik itsasoari begiratu izan dio. Bere historia eta jatorria ahaztu ez duen arrantzale-herria da, bere ekonomia arrakastatsua zeri zor dion ere gogoan duena.
Eta ez da harritzekoa Karmengo Amarengan —marinelen eta arrantzaleen zaindariarengan— aurkitu izana itsasoko jendea omentzeko eta, bide batez, festa eder bat antolatzeko ardatz den figura.
Santurtziko Karmengo Jaien jatorria
Karmengo Jaiak 1907az geroztik ospatzen dira Santurtzin.
Urte horretan, Pio X.a aita santuak Santurtzi udalerriko (Ortuellatik bereizita jada) zaindari kanoniko izendatu zuen Karmengo Ama Birjina.
Maiatzaren 29an izan zen hori, eta, aste gutxiren buruan, uztailaren 21ean, igandearekin, lehendabiziko itsas prozesioa egin zen.
Harrezkero, santurtziarrek beren zaindaria omentzen dute, eta ez urteko egun bakar batean.
Adibidez, bizilagunek ordaindu zuten Portuan dagoen Karmengo Amari eskainitako monumentua ere, Ricardo Iñurria tokiko artistak 1948 eta 1950 artean egina.
Baina, zalantzarik gabe, Karmengo Amarekiko gurtza handiena uztailean egiten da, Karmengo Egunarekin bat eginda. Eta santurtziarrek beren jai handien xehetasun guztiak zaintzen dituzte.
Santurtziko Karmengo Jaien kartela
Santurtziko Karmengo Jaien aurkezpen-txartel onenetako bat bere kartela da.
Udalak antolatutako lehiaketa baten bidez hautatzen da, eta nahi duen edonork dauka bere proposamenak aurkezteko aukera.
Hautagai diren lanek jatorrizkoak eta argitaratu gabeak izan behar dute, eta gaia librea da, baina, jakina, Santurtziko Karmengo Jaiekin nolabaiteko lotura izan behar dute, eta ospakizuna iragartzeko balio behar dute.
Antolatzaileek adierazitako oinarrizko datuak ere eduki behar dituzte kartelek. Aurten, adibidez, honako honek agertu behar du haietan: “Santurtzi Jaietan. 2023ko Karmen Jaiak. Uztailak 14 – 23”.
Lehiaketara aurkeztutako kartelak Santurtziko Udalaren eta Serantes Kultur Aretoaren web eta sare sozialetan argitaratuko dira, nahi duten guztiek nork bere faboritoaren aldeko botoa eman dezaten. Azken hautaketa herritarren botoen eta berariazko epaimahai baten botoen arabera egingo da.
Lehen hirurei eskudirua ematen zaie sari gisa, eta irabazlea Santurtziko Karmengo Jaien kartel ofiziala izango da.
Aurten, Asier Martínez de la Perak diseinatutako kartela izan da hautatua; Mentxu du protagonista, Santurtziko “ikonoa”.
Jarduerak eta kuadrillak Santurtziko Karmengo Jaietan
Kartela hautatu eta gero, Santurtzi 10 egunetako jaietarako prestatzen da, eta egun handia 16a izaten da, Karmengo Eguna.
Programatutako ekitaldi ugarien artean, itsas prozesioaz gain, hauek izango dira: kalejirak, biribilketak, antzerkia, lehiaketa gastronomikoak, kontzertuak, kirol-lehiaketak, sardina-jan herrikoia eta su artifizialak, egun handiaren goizaldean. 150 ekitaldi baino gehiago biltzen dituen agenda, denontzako jarduerez betea.
Bertako bizilagunek eta bisitariek bere egiten dituzte jai guztiz herrikoi hauek; horietan bereziki aktiboak dira kuadrillak, kirol-probetan eta ekitaldietan lehiatzeko antolatzen diren taldeak, hala nola jaitsiera bustiak, “Karmengo Jaietako Areto Futboleko Torneoa” eta teniseko “Santurtzi Hiria”, zeina hogeigarren ekitaldira iritsi baita jadanik.
Aipamen berezia merezi du ostiraleko sardina-janak. Aurretik, udaletxean Mentxu Santurtziko Karmengo Jaien maskota ofizialari harrera egiten zaio, eta hori da jaien hasiera ofiziala; horren ondoren egiten da sardina-jana.
Sardina Eguna, Santurtziko Karmengo Jaietako sardina-jana
Santurtzin, sardinak dira protagonista Karmengo egunaren aurreko ostiralean.
Sardina Eguna ekitaldi herrikoi eta jendetsuenetako bat da, eta jai handiak iragartzen ditu.
Santurtziarrek aire zabalean eta egur-ikatzarekin estilo tradizionalean erreta dastatzen dituzte.
Arratsaldeko 19:00etatik aurrera, gutxi gorabehera, hainbat tona sardina banatzen dira doan kaleetan.
Santurtziko Karmengo itsas prozesioa
Baina, zalantzarik gabe, jaietako izarra Karmengo itsas prozesioa da.
Karmengo Ama marinelen zaindaria da. Horrenbestez, urtero, uztailaren 16an, haren egunean, santurtziarrek itsasoan nabigatzen dute Ama Birjinaren irudiarekin, Euskadiko itsas prozesio antzinakoenean.
Arrantzaleek, sardina-saltzaileen seme-alaba eta ilobek, San Jorge Parrokiatik arrantza-porturaino eramaten dute irudia.
Han, txalupa batera igotzen dute, eta, musika-banda eta dantza-taldeekin batera, Abrarantz abiatzen dira, abagunerako apaindutako itsasontzien itsas segizio koloretsu batean. Ontzi partikularrek ere parte har dezakete, aurretik web ofizialetan izena eman ondoren.
Prozesio honetako ekitaldirik sinbolikoenetako bat lore-eskaintza da; badian egiten da, hildako arrantzaleen oroimenez.
Lehorrera itzulita, dantza-taldeek sardina-saltzaileak omentzen dituzte dantza tradizionalekin. Sardina-saltzaileen irudia oso maitea da Santurtzin; portuko kaleetan barrena ibiltzen ziren, oinutsik eta otarra buruan. Irudi hori izan zen ziur aski ezagutuko duzun kantu herrikoi honetarako inspirazioa:
Desde Santurce a Bilbao
Vengo por toda la orilla,
Con mi saya remangada
Luciendo la pantorrilla,
Vengo deprisa y corriendo
Porque me oprime el corsé,
Voy gritando por las calles
¡Quién compra!
Sardiña frexkue
Mis sardinitas
Que ricas son
Son de Santurce
Las traigo yo
[…]
2023ko Karmengo Jaietako kontzertuen eta musikaren agenda
Eta, kantuei buruz ari garela, Karmengo Jaietan ez da musikarik faltako. Aurten, besteak beste, Luz Casal, Ana Mena eta Shinovaren kontzertuak izango dira.
Hemen daukazu 2023ko Santurtziko Karmengo Jaietako kontzertuen agenda:
- Uztailak 14: Orquesta Pasarela
- Uztailak 15: Janus Lester eta Oihan Vega
- Uztailak 16: Luz Casal
- Uztailak 17: Eñaut Elorrieta
- Uztailak 18: Ana Mena
- Uztailak 19: Carlos Rivera
- Uztailak 20: Shinova eta Montana
- Uztailak 21: Sabrina eta Agoney
- Uztailak 22: Orquesta Vulkano
Kontzertu horiei, ohikoa den bezala, tokiko bandak batuko zaizkie; haien hautaketaz “ACMUSIC” Serantes Kultura eta Musika Elkartea arduratzen da.
Ikusten duzunez, Santurtziko Karmengo Jaiek ez dute aspertzeko lekurik uzten, eta ezin hobeto konbinatzen dituzte debozioa, tradizioa eta jaia.
Argazkia: Serantes Kultur Aretoa (Organismo Autónomo de Cultura – Ayuntamiento de Santurtzi)