Irailaren 1etik 8ra bitartean ospatzen dira Lekeitioko San Antolin jaiak, eta Antzara Eguna izaten da herriko festetako egun seinalatua. Post honetan, informazio gehiago emango dizugu Lekeitioko jaietako programari buruz, eta hiru mende baino gehiagoko historia duen tradizio bitxi hau azalduko dizugu.
Antzara Eguna da Lekeitioko sanantolinetako hitzordu jendetsuena, baita Euskadiko ikuskizunik ezagunenetako bat ere.
Urtetik urtera jende gehiago inguratzen da Lekeitioko portuan egiten den ospakizun berezi hori ikustera edo bertan parte hartzera. Eskuarki irailaren 5ean izaten da, nola eta ez den larunbata edo igandea tokatzen; kasu horretan, hurrengo astelehenean egiten dute.
2023an, irailaren 5ean bertan izango da Antzara Eguna, asteartea egokitzen baita.
Lekeitioko 2023ko jaietako egitaraua
San Antolinen omenezko jaietan, musikaz, tradizioz, giro ederrez eta dibertimenduz betetzen dira Lekeitioko kaleak irailaren 1etik 8ra bitartean.
Hementxe duzu Lekeitioko 2023ko jaien egitarauari buruzko informazioa.
Bide batez, Mikel Gabiola Lenizek egina da Lekeitioko 2023ko jaietako kartel ofiziala.
Lekeitioko San Antolin jaietako jarduerak
San Antolin jaiak mozorro-jaitsiera tradizionalarekin hasten dira herriko plazan. Antero trapuzko panpina da segizio bitxi horren protagonista nagusia. Udaletxera iristen denean, hezur-haragizko gizon bihurtzen da, eta balkoira ateratzen da jaien hasiera iragartzera.
Hilaren 2an (San Antolin eguna), meza solemnea, prozesioa, joko tradizionalak, esku-pilota udal-pilotalekuan eta txapela-jaurtiketak izango dira. Ez dira faltako bertsolariak edo zezensuzkoa ere. Eguna amaitzeko, berbena eta su-festakizango dira.
Hilaren 3an, gastronomia izango da protagonista: produktu-dastatzeak eta paella-lehiaketa, esaterako.
Hilaren 4an, trikitilariek alaituko dituzte herriko kaleak, soinua eta panderoa aldean dituztela. Horretaz gainera, Irrintzi Txapelketa ere egingo dute, antzinako euskal deiadar altu eta kirrinkari hori omentzeko.
Txalaparta-soinuarekin amaituko dira Lekeitioko sanantolinak irailaren 8an, Antioko Andre Mariaren egunean.
Hilaren 5a amaierarako utzi dugu, horixe baita, zalantzarik gabe, egunik ezagunena eta jendetsuena. Buruhandien desfilea eta txistulariek alaituriko kalejira izaten dira, baina, egun horretako jarduera guztien artetik, Antzara Eguna nabarmentzen da.
Lekeitioko Antzara Egunaren tradizioa
Antzara-jokoan oinarrituriko jai tradizional bat da Antzara Eguna.
Jai-ospakizunetan animalia-jokoak egitea usadio oso errotua da makina bat tokitan, izan lehorrean, izan itsasoan. Eta halaxe da Lekeition bertan ere.
Jatorrian, marinelek baino ez zuten parte hartzen, eta zorrotz ezartzen zen itsasontzien abiadura. Lehia hain zen estua, ezen arraunean joan behar izaten baitzuten uharteraino berdinketa hausteko, eta hala zehazten zuten nor zen irabazlea.
Gaur egun, itsasoan egiten jarraitzen dute —Lekeitioko portuan, zehazki—, eta jokalariak txalupen gainean joaten dira jada unamatik zintzilik dagoen antzarari heltzera.
Tradizionalki, Lea ibaian jarduten zuten txalupak erabiltzen ziren.
Txalupetako postuetarako eskari oso handia izaten zen, eta, horrenbestez, zozketatu egiten zituzten aurrez, 12:00etan, taldeka antolatutako parte-hartzaileen artean. Gaur egun, herriko kuadrilla askok parte hartzen dute, apropos prestaturiko ontzietan.
Zer-nolakoa da Lekeitioko Antzara Eguna?
Antzara Egunean, 15:00etatik 16:00etara, tiratzaileek itsasora jotzen dute mahoizko alkandora urdinak eta koadrozko zapiak soinean dituztela, antzinako euskal itsas gizon-emakumeek bezala.
Hauxe da Antzara Eguneko lehiaketaren dinamika:
Itsasadarra alderik alde zeharkatzen duen unama bat ipintzen da, erdian plastikozko antzara bat hanketatik zintzilika duela.
Unamak, beraz, bi mutur ditu. Bata finko eutsita egoten da. Bestean, berriz, zutoin baten goiko aldetik pasatzen da unama, eta tiratzaileek askatu eta tenkatu egiten dute, uretatik ateratzeko, parte-hartzaileek antzarari heltzen dioten heinean.
Parte-hartzaileak antzara dagoen tokira hurbiltzen dira, eta taldeko kide batek lepotik heltzen dio, ahalik eta indar handienarekin.
Antzara askatu gabe jasoaldi gehien lortzen dituenak eta antzararekin geratzen den taldeak irabazten du.
Antzara Egunaren jatorria Lekeition
Antzara-jokoak badu gutxienez hiru mende eta erdi pasatxoko tradizioa, eta, are gehiago, erritu primitiboetan du jatorria.
Denbora batez, inauterietan egiten zuten Lekeition, bai eta Andre Maria eta San Roke jaietan ere, abuztuan.
Azken data horretakoa da, hain justu, herriko artxiboetan topaturiko lehenbiziko lekukotza dokumentatua: 1631koa, hain zuzen, eta ospakizunetarako antzarak erosteko gastuak jasotzen ditu.
Era berean, badira Lekeition antzara-jokoan aritzeari buruzko beste erreferentzia batzuk ere, hala nola gotzainak 1722an udalerrira egindako bisita bat.
1740. urte inguruan herriko zaindaria aldatu zutenean eraman zuten jaia irailera: hau da, San Roke egunetik San Antolin egunera.
Lekeitioko Antzara Egunaren bilakaera
Lekeitiok gordetzen du tradizioren muina, baina, urteen poderioz, zenbait aldaketa egin dizkiote jaiari.
2022az geroztik, Antzartek izeneko antzara artifizialak baino ez dituzte erabiltzen. Plastikozkoak dira, bi piezaz osatuak —gorputza eta lepoa—, eta Zamudioko Gaiker zentro teknologikoan egiten dituzte.
Tradizioari eutsiz baina gure egunetara egokiturik, Antzara Egunak egundoko arrakasta du. Ezinbesteko hitzordua da Lekeitioko San Antolin jaietarako.
Irudiak: Lekeitoko Udala.