Gure historia eta kultura ezin dira ulertu mitologiaren, erlijio-tradizioaren eta naturaren presentziarik gabe, bertan bizi diren izaki guztiekin. Uxue neska-izena da horren erakusgarri.
Uxue izenaren jatorria
Uxue izenaren jatorria Nafarroako eta Euskadiko tradizio erlijiosoan kokatzen da. Iruñetik 50 kilometro eskasera dagoen herri batean hasi zen dena. Herri-tradizioak dio bertan uso bat bizi zela, harri batean kokatutako zulo batetik sartu-irten etengabean aritzen zena.
Egun batean, artzain bat harri horretara hurbildu zen zer gertatzen zen ikustera, eta Ama Birjinaren irudi bat aurkitu zuen. Gizona txundituta geratu zen aurkikuntza harekin, eta herriko jendearekin hitz egitera joan zen, gertatutako guztia kontatzeko. Handik gutxira, ermita bat eraiki zuten leku horretan. Herriaren izena Uxue zen.
Gaur egun, gutxi gorabehera 6.000 emakumek dute Uxue izena. Gehienak Araba eta Bizkaian bizi dira, baina baita Nafarroan ere. Gainera, Uxue maiz erabiltzen den izena da, eta horren erakusgarri da horrela deitzen diren pertsonen batez besteko adina 16 urtekoa dela. Tradizioa eta modernotasuna uztartzen dituen izena da.
Uxue izenaren esanahia
Esanahia finkatzeko, jatorri euskalduna aztertu behar da. Begien bistakoa da izen honek “usoarekin” duen lotura. Izan ere, uso hitzetik dator, txoritik. Uxue herriko Andre Mariaren inguruko tradizio erlijiosoak bere esanahia indartzen lagundu du.
Bestalde, izen hori duten pertsonei ezaugarri batzuk lotzen zaizkie, hala nola lagunkoiak eta adeitsuak izatea. Proiektuei ekiteko gai direla ere esaten da. Alderdi horiek lagundu dute izen hori jendarteratzen.
Uxue izenaren onomastika
Uxue izenak duen tradizio erlijiosoak oharkabean pasatuko ez zen onomastika bat izan behar zuen. Uxueko Andre Maria urteko azken egunean ospatzen da; zehazki, abenduaren 31n. Data hori ospakizun bikoitza da, beraz, izen hori duten emakumeentzat.
Uxue izeneko emakumeak
Bai Nafarroan, bai Euskadin, izen handiko emakumeak aurki ditzakegu, Uxue izena dutenak. Horietako batzuk aktualitatearen parte dira.
- Uxue Alberdi: bertsolaria (1984)
- Uxue Apaolaza: idazlea (1981)
- Uxue Ansorregi: kirolaria (1995)
- Uxue Barkos: Nafarroako politikaria (1964)
- Uxue Iturrate: rap abeslaria (2001)
- Uxue Oses: eskubaloiko jokalaria (2005)
- Uxue Juarez: idazle eta zuzendari artistiko nafarra (1981)
Nola idazten da Uxue izena beste hizkuntza batzuetan?
Uxue gure herriko izen berezietako bat da. Beraz, forma eta ahoskera mantentzen ditu beste hizkuntzetan. Hala ere, “Usu” edo “Uxu” txikigarriak ere badira aldaera gisa. Izenak ere baditu aldaerak, hala nola “Usue” edo “Ujué” (gaztelaniaz).