Getxoko jauregien ibilbidea edo etxe handien pasealekua Euskadiko ibilbide dotoreenetariko bat da. Ikusiko ditugun altxor arkitektonikoei esker, XIX. mendearen amaierako eta XX. mendearen hasierako euskal burgesiaren historia, arkitektura eta bizimodua ezagutzeko aukera izango dugu. Honelakoa da Getxoko jauregien ibilbidea.
XIX. mendearen amaieran eta XX. mendearen hasieran eraiki ziren etxe handi eta dotoreetatik igarotzen den ibilbide bat dago Getxon. Garai oparoa izan zen inguru horretan ekonomikoki eta sozialki, Bilbo eta Nerbioi ibaiaren itsasadarra industrializatzen ari baitziren.
Gaur egungo Zugatzarte, Neguri eta Atzekolandeta auzoetan daude etxe handi horiek, monumentu-multzo kategoriako ondasun kultural aitortuak 2001ean.
Nolakoak dira Getxoko etxe handiak?
Etxe handien estilo arkitektoniko aberatsa eta askotarikoa da etxe handien pasealekuaren ezaugarri nagusia; izan ere, eklektizismoa, estilo neogotikoa, modernismoa, mendiko erregionalismoa, tradizio ingeleseko arkitektura eta arrazionalismoa elkartzen dira ibilbidean.
Familia bakarreko etxebizitzak dira eta sotoa, behe-solairua, lehen solairua eta bigarrena dituzte; zuhaitzek babestutako etorbideetan banatzen dira, kostaldetik gertu; bereziki, Ereagako hondartzaren eta Algortako portu zaharraren inguruan. Lorategi pribatu zabalak, hesi apainduak eta paisaia-integrazioa nagusitzen dira pasealeku kosmopolita, dotore eta esklusibo honetan.
Barruko dekorazioa XIX. mendearen amaierako eta XX. mendearen hasierako Belle Époque garaiaren araberakoa da: aberatsa da xehetasunetan eta jabeen oparotasuna eta estatusa nabarmentzen ditu.
Gainera, arkitekto entzutetsuek diseinatu zituzten horietako eraikin asko: Severino Achucarro, Rafael de Garamendi, Fidel Iturria, Emiliano Amann, Ricardo Bastida, Manuel María Smith (garai hartako etxebizitza-arkitektura burgesaren ordezkari garrantzitsuena), etab.
Nola egin Getxoko jauregien ibilbidea
Norbere kontura egiteko modukoa da Getxoko jauregien ibilbidea; 29 interpretazio-panel daude (euskaraz, gaztelaniaz eta ingelesez dago informazioa), eraikinei, arkitektoei eta bitxikeriei buruzko informazioa emateko.
Txurrukari eskainitako monumentuan has dezakezu ibilbidea, Areetan, edo Begoña puntako galerietan. Bilboko metroa erabiliz, erosoa da bi puntu horietara iristea.
Hiru kilometro inguruko ibilbide honetan, zutabeak, galeriak, terrazak eta arkuak ikusiko dituzu estilo eta korronte arkitektoniko desberdineko etxe zoragarrietan. Garai oparo eta aberats hartan murgiltzeko aukera izango duzu, Kantauri itsasoa bidelagun duzula.
Getxoko etxe handien ibilbideko eraikin berezienen berri emango dizugu.
Getxoko etxe handien zerrenda
Evaristo Txurrukari eskainitako monumentua
Osagai hauek ditu monumentu ezagunak: art decó estiloko faro-dorrea, Ignacio M. Smith arkitektoak diseinatua, eta brontzezko eskultura-multzoa, Miguel García de Salazar artistarena. Langileek itsasoaren indarrari aurre egiteko duten gaitasuna irudikatzen du. Izan ere, Evaristo Txurrukak portuan abiarazi zituen obrek asko lagundu zuten horretan; Portuko Lanen Batzordeko lehen zuzendaria izan zen Txurruka.
Cristina etxea
Alberto de Palacio Elissaguek (Bizkaia Zubiaren arkitektoa eta sustatzailea) 1894. urtean diseinatutako etxebizitza-eraikina.
Kai Gane
Estilo nordikoa du eta hemeretzigarren mendeko azken etxe handietako bat da.
ABCD etxea
Garai bateko Portugalete pabiloia da, Agirre familiaren bainuetxearen aztarna bakarra. Jatorrizko lauza esmalteztatu batzuk ditu oraindik, apaingarri modernistak dituztenak eta C etxerako sarrera adierazten dutenak.
Abrako Itsas Kirolen Errege Kluba
Abrako Itsas Kirolen Errege Kluba - Sporting Errege Kluba (RCMA - RSC) elkartearen egoitza da, zeinak lotura estua baitu inguruko estropada eta estropadalari handiekin; Jose Luis de Ugarte nabarmentzen da haien artean.
Amandrerena
Etxe zaharrenetariko bat da (1877koa), eta, alderdi arkitektonikotik, haren kromatismoa, bolumena eta estalki beltzak nabarmentzen dira.
Itsas Begi
Arkitektura neoeuskaldun herrikoian inspiratuta dago; baserri itxura du, baina apaingarri ugari ditu, bai eta elementu noble eta zutabe franko ere.
Bidearte
Leku zoragarrian dago. Jauregi-estilo neoeuskaldunaren eragina duen estilo erregionalistako eraikina da eta estilo menditarraren eta britainiarraren ezaugarriak ere baditu.
Ariatza etxea
Manuel María Smith arkitektoaren eraikin originaletako bat da, eta leiho eta bao ugari ditu.
Kaialde
1920ko hamarkadan Bizkaian egiten ziren jauregi-etxeen adibide ona da.
Kaiertza
Estilo erregionalistako eraikina da eta mendiko leinu-etxeen eta euskal jauregi barrokoen ezaugarriak ditu.
Cisco etxea
Ingalaterrako estilo berritzailea du eta beste etxe handi ugariren inspirazioa izan zen. Galdu egin du jatorrizko "soiltasuna", eraberritzeetan erantsitako elementuen ondorioz.
Cisco III
Eugenio Aguinagak egindako etxebizitza-eraikinak dira. Gerraostekoak dira eta Bizkaiko etxebizitza burgesaren parametroak kokapen ederrarekin bateratzen ditu.
Eguzkialde
Estilo neomenditar hutsean eraikitako etxe handi bakarra da.
Vallejo
Erregionalismoa eta barrokismoa bateratzen dituen etxebizitza ikusgarria.
Lezama-Legizamon jauregia
XX. mendearen lehen hereneko Bizkaiko jauregi burges ezagunenetariko bat da. Erdiko dorrea, erdi-puntuko arkuen galeria eta liburutegia dira elementu aipagarrienak.
Ampuero jauregia
Asimetriaren obra gorena. Fatxada handiak itsasora ematen du eta dorrea, galeria eta terraza ditu.
Aitzgoien
Manuel María Smithek estilo neoeuskaldun herrikoian egindako lehenengo eraikina izan zen, eta haren lan ezagunenetariko bat ere bada.
Arriluze jauregia
Bizkaiko goi-burgesiari zuzendutako arkitekturaren adierazpen originalenetako bat da. Luxuzko hotel baten egoitza da gaur egun.
Naufragoen Salbamenduko Estazioa
Eraikin berezi honetan, fatxada guztiak desberdinak dira eta zenbait estilotako elementuak integratzen dira.
Begoñako puntako galeriak
Getxoko jauregien ibilbidea amaitzeko, estilo klasikoko galeria-begiratoki hau ikusiko dugu, Begoñako puntan kokatua; arkitektura- eta ingurumen-interes handikoa da.
Getxoko etxe handien jatorria eta historia
Etxe zahar hauen historiak lotura estua du Getxoko historiarekin.
Getxo XII. mendean sortu zen, baina erabat eraldatu zen Máximo Aguirre Bilboko merkatari dirudunak lursail batzuk erosi zituenean Lamiako ibarrean, bainuetxe-herri bat sortzeko, garai hartan moda-modan baitzegoen hori Europan. Modu horretan sortu zen Areeta auzoa, eta Bilboko eta Euskal Herriko goi-burgesiaren udako helmuga ezaguna izatera iritsi zen denbora gutxian.
Areeta eta Bilbo lotzen zituen trenbidearekin (1887), komunikazioa hobetu zen eta udalerriaren bizitegi-garapena eta garapen soziala bultzatu ziren. Familia boteretsuenek Getxon eraiki zituzten udako egoitzak: luxuzko etxe handiak ziren, lorategiz inguratuak; itsasoa eta Abrako badia aurrez aurre zituzten eta garai hartako erosotasun moderno guztiez hornituta zeuden.
Haiek guztiak ezagutzeko aukera duzu Getxoko jauregien ibilbideari esker.
Goiburuko irudiaren iturria: Getxoko Udala