Inauteri berezienetako bat da Nafarroako Ituren eta Zubieta herrietan egiten dena. Joaldunak bi herrietako kaleetan zehar ibiltzen dira, arropa koloretsuak eta joare ozenak soinean. Gozatu Iturengo eta Zubietako 2025eko Inauteriak urtarrilaren 27an (astelehena) eta 28an (asteartea). Noiz egingo diren, zein den egitaraua eta askoz gauza gehiago kontatuko dizkizugu, huts egin ez dezazun Nafarroako tradiziorik ezagunenetako bat.
Iturengo eta Zubietako 2025eko inauterien egitaraua
Interes Turistikoko ospakizun eta Interes Kulturaleko Ondasun izendatutako festa honen xehetasunak eman aurretik, bi galdera garrantzitsuri erantzungo diegu: noiz egingo diren eta zein den Iturengo eta Zubietako 2025eko Inauterien egitaraua.
Bertizko Parke Naturaletik oso gertu daude Ituren eta Zubieta, Nafarroako Malerreka haranean. Bertan, ohiko egunetan baino lehenago ospatzen dituzte inauteriak, urtarrilaren azken igandean eta hurrengo astelehen eta asteartean. Beraz, Iturengo eta Zubietako 2025eko Inauteriak urtarrilaren 27an eta 28an ospatuko dira.
Iturengo eta Zubietako bizilagunek beti modu berean antolatzen dituzte inauteri herrikoiak, tradizioak ezartzen dituen errituak betez.
Astelehenean, Zubietakoak Iturenera joaten dira (3 kilometro daude herri batetik bestera). Asteartean, Iturengoek bisita itzultzen dute, eta joaldunen segizio guztia ondoko herrian zehar ibiltzen da. Joaldunak "joareak dituztenak" dira, "joaredunak".
Astelehena, urtarrilak 27
-
10:00etatik aurrera, gutxi gorabehera: Joaldunak Zubietan barrena ibiltzen dira, etxez etxe, txerri-puskak eta arrautzak bilduz saskietan. Gero, hamaiketakoa egiten dute puskokin. Trikitiaren musikak eta fanfarreek girotzen dute unea.
-
Gero, hamaiketakoa, bildutako puskekin.
-
Hamaiketakoaren ostean, joaldunak jantzi, eta ohiko “polunpak” jartzen dituzte soinean.
-
12:00ak aldera, Zubietako joaldunak Iturenera abiatzen dira. Aurtitz auzoan, Iturengo joaldunen segizioarekin elkartzen dira. Kalerik kale ibiltzen dira, eta, gero, Lasaga auzora joaten dira aurrena eta Zubibururaino gero, han elkartzen baitira Iturengo joaldunekin. “Hartz”ak gidatuta –hartz-gorputza eta ahari-burua dituen izaki iletsu erraldoi bat, pertsonaia ezaguna Nafarroako landa-inguruneetako inauterietan—, Iturenera abiatzen da segizio osoa, plazaraino, eta hara iritsiko dira orobat “mozorroak” beren zalgurdietan.
Asteartea, urtarrilak 28
-
10:00etatik aurrera, gutxi gorabehera: Joaldunak Iturenen barrena ibiltzen dira, etxez etxe, saskietan txerri-puskak eta arrautzak bilduz. Gero, hamaiketakoa egiten dute puskokin. Trikitiaren musikak eta fanfarreek girotzen dute unea.
-
Gero, hamaiketakoa, bildutako puskekin.
-
Hamaiketakoaren ostean, joaldunak jantzi, eta ohiko “polunpak” jartzen dituzte soinean.
-
12:00ak aldera, Iturengo joaldunak Zubietara abiatzen dira. Aurtitz auzoan segizioko gainerako kideekin elkartzen dira, eta kalerik kale ibiltzen; azkenik, Zubietara abiatzen dira. Iturengo “joaldunak” Zubietakoekin elkartzen dira Zubieta herriko kanpoaldean, eta herriko plazaraino joaten dira elkarrekin; han bukatzen da desfilea eta, ondoren, “mozorroak” sartzen dira beren zalgurdietan.
Iturengo eta Zubietako inauteriak
Iturengo eta Zubietako inauterien jatorri zehatza ezagutzen ez den arren, naturaren "esnatzeari" lotutako antzinako errituekin eta negu hotzaren ondoren espiritu eta deabru txarrak uxatzearekin lotzen da.
60ko hamarkadan hasi ziren inauteriak urtero ospatzen, eta geroztik oso ezagun egin dira, eta nabarmen handitu da partaidetza.
Egun, Iturengo eta Zubietako joaldun enblematikoek interesa pizten diete urtero bisitari askori, pozez, kolorez eta zarata handiz betetako ospakizun original horretaz gozatzeko aukera baitute.
Iturengo eta Zubietako inauterien jantziak
Zer janzten dute Iturengo eta Zubietako inauterietako joaldunek?
Abarka tradizionalak janzten dituzte artilezko galtzerdi zurien gainean. Alkandora zuria, eta haren gainean gerria eta sorbaldak estaltzen dituzten artilezko txaleko bat. Paxa gerrian, eta gonazpiko zuri parpailladuna galtzaren gainean. Koloretako zapiak lepoan, gehienetan koadro urdinekoak edo tonu gorrixkakoak.
Bereziki deigarria da metro erdiko altuera duen txano konikoa, erpinean zintaz eta hegazti-lumaz hornitua. Txano horri ttuntturroa deitzen zaio.
Jantzia biribiltzeko, zaldi-zurdaz egindako isipu bat, urre-koloreko tatxetekin iltzatutako kirten bati lotua. Eskuineko eskuaz gobernatzen dute, eta beti lurrerantz oso makurtuta izaten da.
Eta, jakina, joareak: batzuk, gerriari lotuak (soinua egiten dutenak), eta beste txikiago batzuk, apaingarri gisa, omoplatoen parean.
Badira alde txiki batzuk Iturengo eta Zubietako jantzien artean: Iturengoak larruz estaliak ibiltzen dira leporaino, eta Zubietakoak, berriz, gerriraino bakarrik.
Joaldunen arropak janztea lan neketsua da, eta, horretarako, gutxienez bi maisu aparejadoreren laguntza behar izaten dute.
Garrantzitsua da zintzarriak ondo lotuta egotea, soinua atera dezaten eta eramaileari minik ez diezaioten eman.
Joaldunen desfilea Iturengo eta Zubietako inauterietan
Joaldunak bi lerro paralelotan ibiltzen dira beti, jauzi txikiz tartekatutako urrats laburrak eginez, joareek soinua aldi berean egin dezaten.
Erritmoa joaldun batek markatzen du garrasiekin, eta aldizka adar bat jotzen du.
Joaldunekin batera, piztiak, ahariak eta jende mozorrotua ibiltzen dira. Maskaratuta daude, eta lanbide tradizionalak irudikatzen dituzten karrozak egiten dituzte. Hala ere, bizilagunak eta bertan dabiltzanak gogaitzea eta zikintzea dute zeregin nagusia.
Maskarada honi buruz gehiago dakizunez orain, ez galdu inauteriei aurre hartzeko aukera. Zoaz Ituren eta Zubietara, eta gozatu Nafarroako tradizio ezagunenetako batez.
Ez ahaztu, beraz: 2025eko urtarrilaren 27an eta 28an ospatuko dira Iturengo eta Zubietako 2025eko Inauteriak.
Goiburuko irudiaren iturria: Nafarroako Turismoa.