Shlomo Ben Ami diplomatikoa eta historialaria da, eta Kanpo Aferetarako Israelgo ministro ohia. Euskaltelen 2023ko Jardunaldi Teknologikoetan parte hartu duten adituetako bat izan da. Egoera geopolitiko globalari, munduko panoraman eragina duten aldaketa teknologikoei eta, adimen artifiziala nabarmena den aro teknologiko honetan, diplomaziak aurrean dituen erronkei buruz hitz egin dugu harekin.
- Gaur egungo tentsio geopolitikoek eragina dute berrikuntzan eta inbertsio teknologikoetan? Panorama aldakor eta zalantzagarri honen aurrean, zer erronka topatuko dituzte enpresek?
Nire iritziz, guztiz kontrakoa da: tentsioek teknologia bultzatzen dute, gobernuek gehiago inbertitzen dutelako. Europako herrialdeak prestatzen ari diren armamentu-aurrekontuak ikusi besterik ez dago.
Orain ez dago teknologia sofistikatua ez duen armamenturik. Eta AEBn eta Txinan, gerra eta gatazkak oparoaldia izaten dira teknologiarako.
Goi-teknologiako industriak, egiatan, industria militarretatik datoz. Tristea da, baina gatazka teknologiarako ona dela uste dut.
- Nola lagundu diezaieke teknologiak enpresei beren ahalmena nazioarteko merkatuetan garatzen?
Hainbat ekonomia-mota daude. Ekonomia horietako bat oraindik abian dagoen iraganeko ekonomia da; adibidez, turismoa horrelakoa da. Beti egon izan da, baina ez da ekonomia teknologiko bat.
Eta lehengaiak dituzten herrialde guztiak txiroak dira; esate baterako, Nigeria, petrolioaren potentzia bat.
Lehengaiak ez dituzten herrialdeetan,jendearengan, giza kalitatean eta teknologian inbertitzea da beste aukera. Teknologian ez duzu lehengairik behar, burmuina baizik. Horregatik, AEB, Europako herrialdeak eta Israel, esaterako, teknologian aurrera egiten ari dira, besterik ez dutelako.
Shlomo Ben Ami: “Lehengairik ez duten herrialdeetan, teknologian inbertitzea da beste aukera”
- Zure ustez, zer teknologia dira erabakigarrienak gaur egungo munduan, eta zein izango dira erabakigarrienak epe labur eta ertainera? Zehazki, nolako zeregina izango du adimen artifizialak?
Nire aburuz, komunikazioarekin lotuta dagoen teknologia da erabakigarriena. AEBren borroka TikTok nazionalizatzea da, hain zuzen, txinatar enpresa bat delako. Edo Facebook eta Twitter, pertsonen arteko komunikazio enpresak. Eta droneak...
Hori guztia komunikazio digitaleko aro berri bat da.
- Eta etorkizuneko teknologia horietan, nolako zeregina izango du adimen artifizialak?
Hori da norabidea. Indiana Jonesen azken filma atera da oraintxe, eta Harrison Fordek 80urte ditu. Adimen artifizialarekin, duela 40urte egindako filmetako ahalegin fisikoetako batzuk egokitu ahal izan dituzte, kanpotik ikusten den itxuran ezer aldatu gabe.
Adimen artifiziala leku guztietan dago: auto autonomoetan, industria militarrean... Gaur egun, gutako edozeinek galdera bat egin diezaioke robot bati txat batean, eta behar duen erantzuna jaso.
Alde ona da lagundu egingo duela medikuntzan, ospitaleetan... Baina badu alde txarra ere: armamentu moduan erabiltzea, edo adimen artifizialak zentzua lortzea eta bere kabuz ibiltzea, ez gizakiei laguntzeko soilik, baizik eta beste izaki baten moduan ere bai. Ez gara horretara iritsi, baina norabidea hori da.
Adimen artifizialarekin lotuta dagoen beste gai garrantzitsu bat da nolako kontratu soziala sortuko dugun. Demagun autobusak beren kabuz irteten direla eta heltzen direla helmugetara, eta geltokietan geratzen direla, AEBko hiri batzuetan jada gertatzen den bezala. Esate baterako, Barajaseko aireportuan, terminal satelitetik terminal zentralera jendea garraiatzen duen trena bere kabuz ibiltzen da. Autobus eta auto autonomoak badaude, zer egingo dugu lan hori egin duten milioika gidariekin? Egoera horretan, kontratu sozial berri bat behar da, ongizate-estatua ziurtatzeko kotizatzen ez duen jendearen artean.
- Ikuspegi global batetik, nola eraldatu gaitu pandemiak eta nolako zeregina izan du teknologiak?
Pandemian, zientziaren aurrerapauso bikainak eta txerto bat sekula baino azkarrago sortzeko gaitasuna ikusi ditugu. Ez da halakorik inoiz gertatu. Ziur nago tresna teknologiko aurreratuak erabili behar izan dituztela edo horrelako laguntza eduki dutela emaitza hori lortzeko. Txerto bat sortzeko, saioak egin behar dira, eta baliteke teknologia-mekanismoak erabili izana; ez dira zertan giza mekanismoak izan. Iraganean benetan pentsaezina zen hori.
- Israelen izandako kasu teknologiko arrakastatsuren bat kontatuko diguzu, euskal enpresetara estrapola daitekeena?
Gakoa trukeak direla esango nuke. Ez dago gurpila asmatu beharrik: behar den gehiena egina dago, eta partekatu egin daiteke.
Shlomo Ben Ami: “Etorkizuna berrikuntza da, ez petrolioa”
Lankidetza garrantzitsua da goi-teknologiaren munduan. Israelen, esportazioaren %60 goi-teknologia da. Eta hori lan-merkatuaren zati txiki batek ekoizten du, ez delako langile askorik behar.
Lankidetza handiagoa izan liteke, nik uste. Etorkizuna berrikuntza delako, ez petrolioa, nahiz eta hor egongo den tarte batez oraindik.
Israelek badu nolabaiteko abantaila, dena den: Espainiaren aldean, industria militar hipersofistikatua du. Ez naiz kanoiak eta tankeak egiteaz ari, baizik eta arerioaren aurrean abantaila ematen dizuten tresna teknologikoei buruz. Gero, armadak garatzen dituen tresna horiek mundu zibilean aplikatzen eta egokitzen dira.
Adibidez, Silicon Valleyn, AEBk espazioaren industrian egindako inbertsio masiboei etekina atera diete enpresek. Hortik sortu dira gerora industria zibilean egokitu diren berrikuntza asko.
Orain, adibidez, Alemaniak zenbateko handi bat inbertitu berri du misilen kontrako misiletan. Gaur egun teknologia horretan lan egiten ari direnak industria zibilera aldatuko dira bihar, eta teknologia horretan oinarritutako beste gauza batzuk egingo dituzte.
- Egun, zibersegurtasuna enpresen kezka nagusietako bat da, tokian tokikoak, nazionalak edo nazioartekoak izanda ere. Zer arrisku eta zer erronka dituzte?
Bai, zibersegurtasuna garai honetako gerra da. Espainian ere gertatzen dela pentsatzen dut. Dozenaka eraso zibernetiko gelditzen dituzte egunero.
Bi ziberdelitu-mota daude: defentsiboak eta ofentsiboak. Israel ongi posizionatuta dago bietan. Ziur nago Espainian ere aurrera egiten ari direla. Harreman ona duten herrialdeek ezagutza horiek parteka ditzakete elkarren artean.
- Eraldaketa teknologiko eta digitaleko garai honetan, zein dira nazioarteko diplomaziaren erronka handiak?
Erronka da armamentua kontrolatzeko gauza den diplomazia bat aurkitzea edo eratzea, armamentua ikusezina denean. Izan ere, aro berri batean gaude.
Potentzia handien arteko gerra nuklearra “bake-aro” bat zen, oreka zegoelako. Baina zein da oreka aro zibernetiko batean? Definitzen oso zaila da hori. Putinek AEBko hauteskundeetan esku hartu zuenean, agian ez zen errusiar gobernua izan, hacker-talderen bat baizik. Nola kontrolatuko dituzu?
Arma ordenagailu bat da, ez zentra nuklear bat. Eta hortxe ipini behar dugu indarra: bake-orekako diplomazia bat asmatu behar dugu, adimen artifizialaren garaian.