Etika eta AA: bilakaera eta oinarrizko printzipioak

Adimen artifiziala gizarte- eta enpresa-esparru guztietan masiboki sartzearekin batera, haren etikari buruzko eztabaida indartu egin da.

Adimen Artifizialaren Etika printzipio- eta arau-multzo bat da, AAren garapena eta erabilera arduratsuak, bidezkoak eta onuragarriak direla bermatzeko diseinatua. Helburua da arriskuak minimizatzea eta onurak maximizatzea, eta bermatzea teknologiak giza eskubideak, ekitatea eta gardentasuna errespetatzen dituela.

Berrikuntzaren eta etikaren arteko beharrezko konbinazio hori ez da kontu berria.

Teknologiaren arloko etikari buruzko lehen eztabaidak XX. mendearen erdialdera sortu ziren, Alan Turing eta Isaac Asimov aitzindarien eskutik, besteak beste.

80ko eta 90eko hamarkadetan, balio moralak kontuan hartzen dituzten sistemak programatzeko ideia aztertzen hasi ziren.

XXI. mendean, AAren gorakadarekin, erakunde publikoek zein enpresek ere heltzen diete kezka etikoei. Hain zuzen ere, horietako batzuk, hala nola Google, Microsoft eta OpenAI, aitzindariak dira AA etiko baterako printzipioak osatzen. Azkenean, ordea, UNESCOk osatu du AAren etikari buruzko berariazko lehen araudia.

UNESCO, AA etiko baterako gomendioak argitaratzen aitzindaria

AAren etikari buruzko munduko lehen gomendioak, "Adimen Artifizialaren etikari buruzko Gomendioa", UNESCOk argitaratu zituen 2021ean, eta erakundeko 194 estatu kideei aplikatzekoak dira (nahiz eta ez diren nahitaez betetzekoak).

AA garatzeko eta arduraz erabiltzeko esparru global bat da, eta haren helburua da bermatzea AAk gizateriari mesede egingo diola, eta giza eskubideak, aniztasuna, inklusioa eta garapen jasangarria errespetatuko dituela.

Printzipio nagusi hauek ditu, besteak beste: giza eskubideen errespetua, duintasuna eta diskriminaziorik eza, eta gizarte-ongizatea eta ingurumenaren babesa sustatzeko beharra. Gizarteratzeari eta justizia sozialari dagokionez, AAk irisgarria izan behar du, eta ez du handitu behar eten digitala.

Gainera, printzipio horien arabera, AAko sistema ulergarri eta auditagarriak inplementatu behar dira, eta gainbegiratze-mekanismoak ezarri, kalteak saihesteko.

Ideal horiek gauzatu ahal izateko, funtsezko lau ekintza-eremu ezartzen ditu gomendioak:

• Datuen gobernantza: Pribatutasuna eta informazioaren segurtasuna.

• Hezkuntza eta trebakuntza: AAko alfabetatzea sustatzea.

• Gainbegiratze etikoa: AAren erabilera etikorako batzordeak eta araudiak sortzea.

• Ingurumena: AAren garapenaren ingurumen-inpaktua murriztea.

Europar Batasuna eta Adimen Artifizialaren Etika

EBk 2023an onartu zuen AAri buruzko munduko lehen erregulazio integrala, eta aitzindaria izan da AA etiko eta aratu bat sustatzen. Adimen artifiziala gardena, segurua eta oinarrizko eskubideekiko errespetuzkoa izatea bermatzea du helburu.

EBrentzat, honelakoa behar du AAk:

• Legezko AA, legeak eta araudiak betetzeko gai dena.

• AA etikoa, giza eskubideak eta Europako balioak errespetatzen dituena.

• AA sendoa, funtzionamendu segurua eta fidagarria duena.

Legearen oinarria hau da: AAren aplikazioak sailkatu egin dira, erabiltzaileentzat duten arriskuaren arabera. Hots, zenbat eta arrisku handiagoa, orduan eta erregulazio zorrotzagoa. Gure blogeko beste post honetan kontatu dizkizugu AAri buruzko Europako araudiaren xehetasun guztiak.

Adimen Artifizialaren Etikaren oinarrizko printzipioak

Ikusten dugunez, AAko etikaren kontzeptuak bilakaera izan du denboran zehar, eta hausnarketa teorikoetatik erregulazio zehatzetara igaro da.

Eta zer puntu nagusi izan behar ditugu kontuan AA etiko bat izateko?

• Alborapena eta diskriminazioa AAko algoritmoek haiek entrenatzeko erabili ziren datuetan zeuden alborapenak jaso edo anplifikatu ditzakete; beraz, beharrezkoa da haiek detektatzea eta minimizatzea, diskriminaziorik ez eragiteko.
• Gardentasuna eta esplikagarritasuna AAren erabaki asko zailak dira azaltzen, ereduak konplexuak baitira; beraz, funtsezkoa da gardena eta esplikagarria izatea. Horregatik da garrantzitsua, adibidez, Adimen Artifizial Esplikagarria (XAI) kontzeptua. Kontzeptu horrek lotura estua du azalpen-eskubidearekin, eta haren helburua da informazio gehiago eskaintzea sistemaren funtzionamenduari, hark ateratako ondorioei, ekintzei, gomendioei edo iragarpenei buruz.
• Pribatutasuna eta datuen babesa Datu-bolumen handiak erabiltzen ditu AAk, datu pertsonalak nahiz enpresenak, eta, horregatik, arreta berezia jarri behar zaie pribatutasunari eta informazioaren erabilera desegokiari. Funtsezkoa da araubideak betetzea eta enkriptatze- eta anonimizazio-mekanismoak aplikatzea.
• Erantzukizuna eta kontu ematea Norena da ardura AAk akats bat egiten badu? Funtsezkoa da AAk eragindako akats edo kalteen erantzukizuna definitzeko kontrol-mekanismoak eta lege-esparruak ezartzea.
• Autonomia eta erabakiak hartzea AAko sistemek dagoeneko har ditzakete erabakiak gizakiaren esku-hartzerik gabe, eta horrek dilema etikoak sortzen ditu, bereziki medikuntzan edo defentsan.
• Zibersegurtasuna. AA erabiltzen duten aplikazioetan segurtasun-berme osoa eta aurreratua eskainiko duten tresnak eta mekanismoak behar dira.
• Manipulazioa eta informazio faltsua (Deepfakeak) AAk deepfakeak, albiste faltsuak eta desinformazio-kanpainak sor ditzake; beraz, funtsezkoa da arazo horiek detektatzeko eta arintzeko tresnak garatzea.
• AA eta jasangarritasuna AAko ereduek entrenatzeko eta funtzionatzeko energia-kantitate handiak behar dituzte, eta karbono-aztarna handitzen du horrek. Horregatik, gero eta AA gehiago eta gero eta jasangarriagoak behar dira.

AAren etika enpresan

Enpresei dagokienez, funtsezkoa da etika kontuan hartzen duen AA erabiltzea.

Enpresetan AA etikoa deiturikoa inplementatzeko, kode etikoak, auditoriak eta barne-politikak ezarri behar dira, eta kultura bat finkatu behar da zeinean etika garapen teknologikoaren parte izango den; horrek berekin dakar, besteak beste, langileei AAren erabilera arduratsuari buruzko prestakuntza ematea.

Enpresetan AA etikoa aplikatzeak hainbat onura dakartza:

• Bezeroen eta erabiltzaileen konfiantza handiagoa

• Sistema sendoagoak eta alborapenik gabekoak

• Erregulazioak betetzea eta legezko arriskuak murriztea

• Ospe korporatibo hobea eta lehiatzeko abantaila

Hortaz, esan dezakegu adimen artifizialaren funtsezko zati bat dela etika, eta toki nabarmena izan behar duela erregulazio eta aplikazio pribatu eta publiko guztietan.

Adimen artifizialean oinarritutako enpresentzako soluzio teknologikoei buruzko informazio gehiago eskuratu nahi baduzu, harpidetu gure buletinera edo jarri harremanetan zure aholkulari pertsonalarekin edo enpresen arlo komertzialeko gure taldearekin. Azken albisteen berri izateko, berriz, jarraitu guri LinkedInen.